Հայ դպրոցը վրէժ կը լուծէ։ Հայ դպրոցը պատմութեան դէմ կը պայքարի։ Հայ դպրոցը մեր անցեալն է, նաեւ ներկան ու ապագան։
Վարժարան փակելով տնտեսական հարցերը չեն լուծուիր՝ մանաւանդ եթէ չկայ վերաբանալու իրաւունք։
Վարժարան փակելով ժողովուրդի մը սիւնը կը տապալի։ Վարժարան փակելով ներկան կը կործանի։
Վարժարան փակելով ազգը պարտութեան դրոշմը կը կնքէ։
Վարժարանը տուն է։ Վարժարանը կրթութեան օճախ է։ Վարժարանը ապագայի ապահովագրութիւն է։
ՎԱՐԺԱՐԱՆԸ ՓԱՍՏ Է, ՈՐ ԿԱՆՔ ՈՒ ԿԸ ԳՈՅԱՏԵՒԵՆՔ:
Ես «Կեդրոնականցի» եմ։ Կեդրոնականը ինծի համար լոկ վարժարան չէ, երկիր է, խառնարան է, մտքի դարբնոց մըն է։
Բազում բան կը պարտիմ վարժարանիս ու յաւիտեան պարտական պիտի ըլլամ։
Վարժարաններու միջեւ խտրականութիւն ընել չէ նպատակս։ Սա կամ նա, մեր ներկայ վարժարանները պէտք է գոյատեւեն: Միայն շրջանաւարտները չէ, այլ ազգի բոլոր որդիները պէտք է զօրաւիգ ըլլան սոյն նպատակի համար։
Բայց Կեդրոնականս...
Կեդրոնականս այլ է ինծի համար։ Կեդրոնականը միայն ուսում չէ տուած։ Ան նաեւ կրթած է մեզ, ջամբած է հայ ոգի։
Կեդրոնականս այլ է ինծի համար։ Կեդրոնականը միայն ուսում չէ տուած։ Ան նաեւ կրթած է մեզ, ջամբած է հայ ոգի։
Վերջին օրերուս տեսանք՝ թէ դժբախտ դէպքեր պայքարի ոգի կու տան ժողովուրդին։ Ուրախ եմ, որ Կեդրոնականի շրջանաւարտներ եւ ազգի որդիներ մէկ բռունցք եղանք ու ձայն բարձրացուցինք։
Նոյնը կ՚ակնկալեմ բոլոր վարժարաններէն։ Այո, կը հասկնամ, դիւրին չէ նիւթական դժուարութիւններու լուծումներ գտնել։ Բայց մի՛ մոռնաք, դրամը միայն գործիք է, ոչ թէ նպատակ։ Գործիքն ու նպատակը չի խառնենք։ Նաեւ չի խառնենք վարժարանները «որոշ» հաշիւներու։
Ներսէս Պատրիարք Վարժապետեանի ու հայ մտաւորականութեան առաջաւոր ներկայացուցիչներու ջանքերով հիմնուեցաւ Ազգային Կեդրոնական Վարժարանը։ Այսօր՝ ոչ Ներսէս Պատրիարք մը ունինք, ոչ ալ հայ մտաւորականութեան բազմաթիւ ներկայացուցիչներ։ Թոյլ տուէ՛ք, որ մեր վարժարանները «կրթեն» նոր սերունդներ, որոնք մտահոգ են իրենց ազգին ապագայով։
Ներսէս Պատրիարքի խօսքը կը մէջբերեմ. «Ես դպրոցներէն կը սպասեմ ազգին փրկութիւնը»։
Այս նախադասութեամբ սկսած է մեր Կեդրոնականի իններորդ դասարանի առաջին օրը։
Ձեր սպառնական խօսքերը զիս չեն վախցներ։ Գիտենք՝ թէ առանձին անհատներ կրնան բարոյապէս քայքայուիլ, իսկ ժողովուրդը՝ երբեք։
Լուսանկարը՝ Ազգային Կեդրոնական Վարժարանի առաջին ընթացաւարտներ՝ 1891 թուական։
